Bài tường thuật trích từ Việt Báo Online, 27/4/2003

Westminster (Nguyễn Ngân) -- Khoảng 20 ngàn đồng bào đa số là người Việt đã tham dự buổi lễ khánh thành Tượng Đài Việt Mỹ tại thành phố Westmister vào lúc 11 giờ trưa ngày 27 tháng 4 năm 2003.

Gạt ra ngoài tất cả trở ngại chung quanh việc xây dựng tượng đài từ trước tới nay, ngày 27 tháng 4 năm 2003 quả thật là một ngày hội lớn, được đồng hương ủng hộ và tham dự một cách đông đảo và trật tự chưa từng thấy. Buổi lễ ngoài tính cách nghi lễ nghiêm trang, với nhiều tràng pháo tay, tiếng la hét cổ võ, người ta cũng chứng kiến rất nhiều lần và của rất nhiều người đã rơi lệ trong suốt chương trình.

Trước khi tường trình chi tiết, xin nói ngay tất cả nhân vật được mời lên phát biểu đều viết bài nói chuyện trên giấy và được hai MC Nam Lộc cùng Leyna Nguyễn chuyển dịch một cách nghiêm túc, cũng ghi sẵn trên giấy, khiến người tham dự đều cảm nhận được tất cả chi tiết cùng những ý tưởng của diễn giả một cách trọn vẹn. Hầu như tất cả bài diễn văn nào cũng khiến người nghe xúc động (và cũng chứng tỏ sự kính trọng của diễn giả đối với gần 20 ngàn người đang lắng nghe).

Trước khi buổi lễ bắt đầu một phi cơ đã kéo lá đại kỳ màu vàng ba sọc đỏ bay 3 vòng trên khu vực hành lễ và sau đó giữa buổi lễ. Ba trực thăng kiểu CH-46 và 1 chiếc kiểu HUIB (loại từng tham chiến tại Việt Nam) bay lượn nhiều vòng trên khu vực chào mừng khách tham dự.

http://www.bcdlldb.com/Tuong_Dai/hinh_anh.jpgMở đầu ông Craig Mandevilleđã nói, "Tiểu Bang California là nơi có số chiến binh Hoa Kỳ tham chiến tại Việt Nam tử trận nhiều nhất (5515 người). Thành phố Westminster cũng là nơi có nhiều người Việt tỵ nạn nhất.

Trước khi giới thiệu Nam Lộc và cô Leyna Nguyễn điều khiển chương trình buổi lễ, ông đã nhắc lại câu nói bất hủ: "Chúng ta thù ghét chiến tranh! Nhưng chúng ta luôn yêu mến những chiến binh anh hùng".

Sau khi ngỏ lời chào mừng đồng hương, Nam Lộc và Leyna Nguyễn đã mời mọi người cùng nghiêm trang chào đón toán Quốc Kỳ của những quốc gia đã từng tham chiến bên cạnh QLVNCH cùng với một số Quân Kỳ của những binh chủng Việt Mỹ đã chiến đấu tại Việt Nam trước đây. Toán hầu kỳ do đại diện nhiều quân binh chủng Việt Mỹ tề chỉnh tiến vào khu vực lễ đài thành vòng tròn bao quanh chíếc đỉnh đồng mang kiểu dáng Việt Nam mà chốc lát sẽ được dùng để đốt lên ngọn lửa vĩnh cửu 24/24.

Một vị tuyên úy thuộc binh chủng Hải Quân Hoa Kỳ đã lên đọc lời chúc lành ngắn gọn trước khi buổi lễ chính thức bắt đầu.

Vì danh sách quan khách quá dài nên Nam Lộc và Leyna Nguyễn chỉ đọc lên một số tên khách danh dự đặc biệt thuộc liên bang, tiểu bang và các thành phố như: Westminster, Garden Grove, Santa Ana, Huntington Beach..v..v..và yêu cầu mọi người cùng vỗ tay chào mừng tất cả đồng hương chẳng những là chỉ tại Nam Cali mà trên nhiều tiểu bang và trên thế giới về tham dự.

Dĩ nhiên người đầu tiên là bà Thị trưởng Westminster Margie Rice. Bà đã không giấu được xúc động khi phát biểu, mọi người đồng loạt đứng lên khi bà nói: "Thành phố Westminster rất vinh dự được chọn là nơi xây dựng tượng đài."

Sau bà Rice là ông Frank Fry, người đã khởi xướng và vận động xây dựng khu vực tượng đài. Ông đã vinh danh tất cả mọi người. Ông xác nhận là đa số công trình này đã được xây dựng lên bởi những người Mỹ gốc Việt. Để kết luận sự biết ơn và vinh danh những chiến binh Việt Mỹ ông đã đọc nguyên văn câu văn được khắc dưới chân tượng đài: "Chúng ta rất khó tìm được những vị anh hùng. Nhưng nếu chúng ta hiểu được ba chữ: Tổ Quốc-Danh Dự-Trách Nhiệm. Thì các bạn không cần phải tìm kiếm đâu xa. Chúng ta hãy nhìn ngay những người đã và đang chiến đấu để bảo vệ cho Tự Do và Dân Chủ".

Người Việt Nam đầu tiên trong số các nhân vật được mời là Chánh Án Nguyễn Trọng Nho. Trong tư cách là một chánh án của tòa án Mỹ và trong tinh thần của một cựu sĩ quan QLVNCH, Chánh án Nho đã gây nên niềm xúc động và làm rơi lệ nhiều người khi nhắc lại quá trình gian khổ của cả một dân tộc: "58000 người Mỹ đã nằm xuông mà tên tuổi họ đã được ghi khắc trên tường kỷ niệm tại Hoa Thịnh Đốn, bao trăm ngàn chiến sĩ VN mà hình ảnh đã vĩnh viễn in sâu vào tâm khảm của những người Việt yêu tự do trên khắp thế giới... Con đường hy sinh của họ đầy giẫy nước mắt và gian khổ với những nỗi kinh hoàng gây nên bởi sự tàn ác của kẻ thù...Mỗi giọt máu mà họ nhỏ xuống đã tự viết lên những lâu đài tưởng niệm cho mục đích cao cả mà họ phục vụ: Bảo Vệ Hòa Bình và Tự Do cho miền Nam Việt Nam.

Nhân vật phát biểu kế tiếp cũng đã làm nhiều người cũng như chính diễn giả phải bật cười nhưng sau đó lại khóc trước micro khi nhắc lại những hình ảnh mà bà còn ghi nhớ lại trong trí tưởng là cựu điều dưỡng viên Eileen C. Moore. Trong chiến tranh VN, bà phục vụ tại bệnh viện dã chiến Quy Nhơn từ năm 1966 và trong một thời gian khá dài (hiện nay bà là một thẩm phán).

Người Việt Nam kế tiếp theo bà Moore là cựu Trung Tướng Lâm Quang Thicũng là một thành viên trong ủy ban xây dựng tượng đài. Khác với mọi người, cựu tướng Thi đã không có diễn văn viết sẳn mà chỉ xuất khẩu để vinh danh các chiến sĩ tự do bằng hai ngôn ngữ Việt Mỹ. Trong bài văn xuất khẩu, cựu tướng Thi đã dẫn dắt người nghe đi vào nhiều vấn đề thuộc nhiều thời gian và không gian khác nhau của quá khứ cũng như hiện tại kể cả chuyện kêu gọi chống lại sự độc tài khủng bố. Ông cũng được nhiều anh chị em cựu quân nhân vỗ tay hoan hô nhiều lần.

Nhân vật phát biểu sau cùng là cựu tướng Walter F. Ulmer, Jr. Ông từng phục vụ 2 nhiệm kỳ tại VN (65-66 và 72-73) trong chức vụ cố vấn Sư Đoàn và cố vấn phái bộ Quân Sự Mỹ tại VN. Bài diễn văn của ông cảm động và hào hùng bị ngắt quãng nhiều lần bởi những tràng pháo tay của người tham dự. Ông thẳng thắn nói rằng: "HK đã không giữ đúng lời cam kết tại chiến trường... Hoa Kỳ phải có trách nhiệm với đồng minh của mình là Việt Nam..." Ông nói tiếp: Buổi lễ tưởng niệm của chúng ta hôm nay là sự can đảm đối đầu, nhìn thẳng vào công lý, tự do và hòa bình. Để kết luận ông cho rằng dù nói gì đi nữa mà một quốc gia không mang lại công lý, tự do cho dân chúng thì cũng không nghĩa lý gì...

Sau đó là lễ thượng kỳ chính thức lên kỳ đài. Người được vinh dự kéo lá cờ VNCH là cựu thiếu tá Ngô Giápqua lời ca của nữ ca sĩ Ngọc Minh(xuất hiện dưới quân phục của "Hạ sĩ nhất danh dư"(thuộc binh chủng Nhảy Dù). Đồng bào đều rưng rưng nước mắt hát theo Ngọc Minh. Tiếp đến là Quốc ca Hoa Kỳ và Quốc Kỳ Hoa Kỳ được kéo lên, bên dưới có kèm theo lá cờ đen của cựu chiến binh HK.

Tiếp theo là phút tưởng niệm qua tiếng hắc tiêu của nhạc sĩ Mã Đình Sơn. Nhiều đồng bào đã tự động quỳ xuống tại sân cỏ chấp tay hướng về tượng đài cho đến hết bài tưởng niệm của Hoa Kỳ qua tiếng kèn đồng của 2 Binh sĩ Thủy Quân Lục Chiến Mỹ. Nhiều đồng bào đã nức nở vì tưởng nhớ lại Cha-Anh-Chồng-Con của mình đã bỏ mình trong chiến cuộc. Giờ đây danh dự của họ đã được công nhận, tư cách của người chiến sĩ VNCH và các Cựu Chiến Binh Hoa Kỳ đã được nhớ tới. Trong giây phút đầy cảm xúc này hơn 20 ngàn con người cùng hướng về 2 pho tượng đồng và 3 lá cờ mà vì nó, những người thân yêu của họ đã không tiếc gì sinh mạng của chính mình.

Ca nhạc sĩ Amy Jo Ellis cũng gây nhiều cảm động với bài "Two Soldiers".

Ca Đoàn Ngàn Khơi với tác phẩm bất hủ "Chiến Sĩ Vô Danh" và kết thúc chương trình nhạc tưởng niệm là ban nhạc kèn hơi Ái Nhĩ Lan với bài Chiêu Hồn.

Sau cùng tất cả các vị Tu sĩ đại diện Công Giáo, Phật Giáo, Hòa Hảo, Cao Đài đã cùng ban tổ chức đến trước tượng đài cùng cầu nguyện.

Buổi lễ chấm dứt sau hơn 1 giờ 30 phút trưa, nắng chói chan nhưng đồng bào không ai ra về mà vẫn ở lại kiên nhẫn sắp hàng dài chờ đợi được vào thắp hương trước hai bức tượng đồng sừng sững chung quanh được bao bọc bởi hàng hàng lớp Quân Kỳ của các Quân Binh Chủng Việt Mỹ.