Phi Lê, 3/2021

Chủ Đề: Sơ lược căn bản bản về đầu tư vào bốn chợ chính: Dow Jones Industries (Viết tắc là DOW J) Standard & Poor 500 (S&P 500), Nasdaq (NASDAQ), Russell 2000.

Một năm trước mình newbie. Thua con penny HBTX và IBIO gần cháy account hết $20k, lúc đó mình hoang mang lên Facebook hỏi này hỏi kia. Nhờ thua $20K mà mình phấn đấu học hỏi ngày đêm để không đầu tư mù. Đây là kinh nghiệm và sự học hỏi của mình. Mình trả bằng tiền còn các newbie thì chỉ tốn chút thời gian ra đọc thôi nhé. Tội gì mà không “take profit” từ bài viết này bạn nhé!

Tiếng Việt phong phú, theo mình không nên dùng từ “chơi stock” mà nên dùng từ “đầu tư chứng khoán (stocks investment)” phải coi đây là một công việc nghiêm túc, chứ không phải để “chơi”, được thì trời cho, không được thì trò chơi. Vì đơn giản tiền làm ra cực khổ, không ai nỡ vun tiền qua cửa sổ. Nếu đầu tư nghe theo Facebook ai nói gì mua đó thì bạn đã, đang hoặc chuẩn bị vun tiền qua cửa sổ. Tin giả tràn lan như rác trôi sông các bạn nhé. Trôi từ group này qua group khác. Và tiền trong túi của bạn trôi qua túi của những nhà tài phiệt ở phố Wall có biệt danh là cá mập.

Đầu tư (invest) sinh lợi nhiều nhất là đầu tư vào kiến thức (education) và áp dụng nó để sinh tồn (survival) và kiếm tiền (earn money) hay vào những mục đích khác.

Theo thứ tự là bạn cần đầu tư vào kiến thức về thị trường chứng khoán, sau đó dùng tiền và kiến thức để đầu tư vào thị trường. Đôi khi mất tiền để đổi lấy kinh nghiệm đầu tư. Và hoa trái là tiền kiếm được từ thị trường sau một thời gian dài học hỏi, mất mát, đau thương và nhiều thứ khác. Gì cũng có cái giá của nó bạn nhé! Đừng mong làm giàu trong vài ngày bạn nhé.

Nếu bạn đi ngược lại (downtrend), bạn có thể trả giá bằng tiền, để học hỏi trong những lần đầu tư thất bại. Nếu cầm tiền đi đầu tư không có kiến thức thì không khác gì đi đánh bạc ở casino Phố Wall. Đầu tư của newbie là hướng đầu tư uptrend, lựa con stocks nào có tiềm năng đi lên thì mua. Có một hướng đầu tư khác là downtrend chỉ mong stock xuống để kiếm lời. Cách này mình lạy vì vất vả lắm các bạn à! Nếu mình đầu tư downtrend thì đố mà có thời gian ngồi viết bài cho các bạn.

“không biết không có tội”, nhưng trong chứng khoán, “không biết” tạo ra vô số “nợ” Ví dụ, nghe lời đồn stock này stock nọ ngon và đâm đầu vô mua stocks để rồi cháy tài khoản. Mình làm bất kỳ việc gì, thắng hay thua đều do mình cả và không nên đổ thừa cho ai đó trên Facebook, lỗi trước tiên là do mình.

Bây giờ bắt đầu nói về thị trường chứng khoáng (stock market) bằng bốn chợ chính:

1. Dow Jones Industries, mã số (stock sticker/stock symbol) DIA (SPDR Dow Jones Industries)

2. Standard & Poor 500, mã số SPY (SPDR S&P 500 ETF Trust)

3. Nasdaq, mã số QQQ (Invesco QQQ Trust)

4. Russell 2000, mã số IWM (iShare Russell 2000 ETF)

Chợ là do nhiều công ty (company) hợp thành:

DIA có 30 công ty lớn về công nghiệp.

SPY có 500 công ty lớn.

QQQ có 100 công ty lớn về kỹ thuật.

IWM có 2000 công ty nhỏ.

Thí dụ, Chợ S&P 500 (SPY) có 500 công ty lớn và những công ty này có thể bị loại ra nếu không đạt đủ tiểu chuẩn và sẽ bị thay thế bởi những công ty khác đủ tiêu chuẩn. Tiêu chuẩn để được gia nhập hay bị loại khỏi chợ S&P 500 như thế nào là do chủ chợ quyết định. Cái chúng ta cần biết là công ty nào sẽ bị loại và công ty nào sẽ được gia nhập để định hướng đầu tư của mình.

Mua đáy bán đỉnh theo chu kì tăng giảm:

Chợ S&P 500:

Tháng 1 mua, tháng 2 correction bán.

Tháng 4 bán tháng 5 mua,

Tháng 8 bán tháng 9 mua

(Trong dữ liệu 9 năm liên tục, tháng 4 là tháng đạt đỉnh nên bán chốt lời “take profit” đợi đến market sale off tạo đáy đến tháng 5 mua lại)

Của chợ NASDAQ:

Đầu tư nguyên năm nhưng đến

Tháng 8 thì bán

Tháng 9 mua vô

Chợ Dow Jones:

Tháng 2, 3, 10, 11 canh chợ rớt mua vô

Tháng 4, 7, 11 thì bán ra take profit

Chợ Russell 2000 (^RUT)

Tháng 3, 11, 12 canh mua vô

Tháng 1, 4, 6, 11 canh bán ra.

Nhìn chung trong tổng thể 4 chợ thì tháng 9, tháng 10, là những tháng tệ nhất cho các nhà đầu tư nhưng còn tuỳ thuộc vào tiền của bạn. Nếu bạn đã đầu tư hết tiền rồi thì cơn bão tháng 9, tháng phải nằm chịu trận. Nhưng nếu bạn còn đang cầm một đống tiền mà chưa biết đầu tư vào đâu thì tháng 9 đi shopping on sale thì còn gì hạnh phúc bằng. Bảo đảm đến cuối tháng 12 gia đình và các con mình có được chút quà cho năm mới.

Nhiều công ty trong một chợ ăn nên làm ra nên thì giá chợ đi lên gọi là bull (bò) market và ngược lại gọi là bear (gấu) market. Mình nói nhiều chứ không phải 100%, có trường hợp chợ lên công ty đi xuống, và ngược lại. Ngoài ra còn nhiều yếu tố như chính trị (political), xã hội, chiến tranh (war), thiên tai (disaster), dịch bệnh (pandemic)... đều ảnh hưởng đến giá của chợ.

Nhưng nhìn chung trong thời gian dài từ 3 năm trở lên thì giá của tất cả các chợ đều đi lên chứ không đi xuống. Giá SPY 2016 là $198, hiện tại 2021 là $388, tăng 99% sau 5 năm. Hay tăng 20% mỗi năm. Còn lời chán so với gửi tiết kiệm.

Tham quan qua dữ liệu 5 năm của bốn chợ từ năm 2016 đến 2020, các bạn thấy giá chỉ có đi lên. Không đi xuống ngoại trừ một số sự kiện không may như pandemic Covid-19 nhưng rồi thị trường cũng lấy lại thăng bằng.

Nên 4 chỉ số (DIA, SPY, QQQ, IWM) trên phải nằm trong watch list của các bạn, khi 4 chỉ xanh quá 5 ngày đến vài tuần, thì lúc nên xem con nào lời thì liệu bán bớt 50 đến 75% lấy vốn lại (take profit) còn tiền lời thì cứ để lên. Nếu có rớt hay mất trắng (stock bị delist, công ty phá sản bankruptcy...) thì cũng chỉ lỗ 25% vốn là tối đa. Ăn ít no dai bạn nhé. Tham lam (greedy) quá thì thị trường (market) sẽ trừng phạt các bạn không sớm thì muộn. Khó mà nói, khi chuyện xảy ra bạn sẽ rút ra kinh nghiệm hối tiếc đại loại như thế này, “biết trước bán sớm lời được 1 ngàn rồi, giờ lỗ 20%)”. Không có chuyện biết trước, biết trước thì ai cũng giàu hết rồi. Chỉ có vấn đề ở nơi bạn là đầu tư có theo nguyên tắc và kỷ luật hay không mà thôi.

Nếu 4 chỉ số chuyển từ màu xanh sang màu hồng sang đỏ đến đỏ đậm có đôi khi mất 3 ngày đến 7 ngày. Đừng vội mua sớm. Đôi khi chỉ đỏ có một ngày thì mình chưa mua được đáy (bottom). Đây là lúc mình đi shopping on sale cho những con stocks mà mình ngắm nghía từ lâu.

Như vậy bằng cách theo dõi 4 chỉ số mình có thể đầu tư bất cứ lúc nào thị trường lên hay xuống. Chúng ta không mua bán lúc thị trường đi ngang (sideway), không lên không xuống hoặc giá giao động thấp -3% đến +3%.

Ngoài ra Stock Master App (và nhiều App khác như Yahoo Finance, CNBC...) có cập nhật 3 chỉ số DOWJ, S&P 500, and NASDAQ của hiện tại và tương lai (stock future), nếu sáng thức dậy hoặc bất cứ lúc nào chợ chưa mở cửa, bạn thấy stock future xanh hay đỏ thì mình biết phải làm gì: Sell hay Buy hay chờ.

Ngoài ra còn có Chỉ số ^VIX thường được gọi là chỉ số sợ hãi (fear index) của thị trường. chúng ta có thể hiểu VIX một cách đơn giản như sau. Khi VIX = 25 thì tâm lý nhà đầu tư đang lo sợ một điều gì đó và S&P 500 có thể giao động cao trong khoảng 25%. Nếu VIX = 20 đến 23 thì market có thể tạm ổn để mua bán. ^VIX cũng nên có trong watch list của các bạn.

Nên nếu có ai đó phán “market crash” thì bạn cũng đừng có sợ hãi mà ăn theo rồi share ra tùm lum. “Crash” là từ đao to búa lớn của dân anh chị phố Wall tuyên bố, crash thì xảy ra nhiều tuần cho đến nhiều tháng, 4 chỉ số đồng loạt xuống trên 10%. Nếu market có crash thì newbie như các bạn và mình chỉ còn mì gói ăn 1 tháng đến 3 năm, nhiều thì 10 năm. Có crash là con stock của bạn crash thôi, mới mua xong hôm qua, sáng thức dậy thấy nó rớt 40%, và cứ đi xuống không phanh. Là do bạn sơ ý mua đỉnh những con stocks không tốt từ Facebook bị cá mập thổi phồng giá (pump-n-dump).

Từ được thường dùng nhiều nhất là “correction” hay “healthy pull back” điều chỉ giá, để chỉ con stock lên tăng cao quá rồi giờ đang trong chu kì giảm. Correction xuống khoảng dưới 10% trong vài ngày hoặc vài tuần. Nó xuống bất ngờ khi các bạn đang ngủ quên trong chiến thắng.

Những bài viết sắp tới sẽ cho các bạn kiến thức thế nào để chỉ market lên xuống theo mức độ nặng nhẹ khác nhau như là: crash, correction, stop loss hunter, stop loss, “cut loss”, gap filing, Sectors rotation, healthy pull-back, ... để dùng từ cho đúng không làm hoang mang những người mới đầu tư trong cộng đồng Facebook mà tội nghiệp.

Lợi thế khi đầu tư vào 4 chợ là mình không lo về việc bị phá sản, không giao độ nhiều về giá nhất là những lúc earning season, và chợ thì khi nào cũng đi lên sau bất kỳ khủng hoảng nào như vụ 9/11, 2008 và Covid-19 tháng 3, 2020.

Bất lợi của chợ là nó lên chậm hơn công ty hay các nguồn đầu tư khác.

Ngoài ra nếu bạn thích đầu tư riêng lẻ trong mức độ an toàn cho phép bạn có thể đầu tư vào các công ty do bốn chợ làm chủ. Bạn dùng từ khoá “holdings” để tìm kiếm trên Google. Ví dụ: DIA, SPY, QQQ hay IMW holdings để xem các chợ đó đầu tư vô cái gì.

Công ty chia ra làm ba loại chính, dựa theo số vốn hoá công ty (market cap):

1. Đại Công ty (Large Cap) - 10 tỷ trở lên

2. Trung Công ty (Mid Cap) - từ 2-10 tỷ

3. Tiểu Công ty (Small Cap) - từ 300 triệu - 2 tỷ

Khác nhau khi đầu tư vào các công ty:

1. Công ty (company) lớn là nền tản kinh tế của một quốc gia hay toàn cầu, tài chính vững vàng, CEO giỏi, đầu tư sinh lợi chậm nhưng chắc. Có những trường hợp ngoại lệ tuy là đại công ty mà cũng bị thổi bật gốc do không thay đổi theo xu hướng thị trường. Thích hợp cho đầu tư dài hạn trên 3-5 năm. (Long term)

2. Company cỡ trung thì có thể thắng cao hơn công ty lớn nhưng sẽ bị lắc lư khi thị trường xuống và bị phá sản nhiều hơn đại công ty. Thích hợp cho đầu tư trung hạn (swing dưới 1 năm, khi nào có lời hoặc đến target price thì bán)

3. Company nhỏ, mức độ giao động lớn, lên xuống không ổn định, có thể phá sản bất cứ lúc nào, có thể đầu tư short-term. Nhưng những có những công ty nhỏ mới ra đời nhưng mang theo xu hướng của tương lai và có thể sinh lợi lớn trong tương lai.


Quỹ ETF thuộc 4 chợ chính.

Exchange Traded Fund, chứng chỉ quỹ ETF, danh mục ETF hay quỹ hoán đổi danh mục là một nhóm cổ phiếu mà trader có thể mua hoặc bán trên sở giao dịch thông qua một công ty môi giới. Các nhóm cổ phiếu này đại diện cho một nền kinh tế hoặc một lĩnh vực kinh tế (sector). Nhờ đó, các nhà đầu tư và trader có thể đầu tư vào nền kinh tế hoặc lĩnh vực kinh tế mà mình quan tâm thay vì phải chọn từng chứng khoán riêng lẻ.

https://admiralmarkets.com/education/articles/etfs/what-are-etfs

DIA giá cao thì có UDOW giá bình dân. ($342.28 vs. $142.62 on 5/5/2021)

SPY giá cao thì có UPRO giá bình dân. ($415.75 vs. $103.67 on 5/5/2021)

QQQ giá cao thì có TQQQ giá bình dân. ($329.03 vs. $99.15 on 5/5/2021)

IWM giá cao thì URTY giá bình dân. ($222.40 vs. $107.75 on 5/5/2021)

3x ETF bull - quỹ ETF tăng ba lần theo hướng đi lên. Nghĩa là nếu DIA, SPY, QQQ, ^RUT tăng thì các quỹ này cũng tăng và tăng theo cấp số 3 lần.

Thí dụ:

DIA lên 1% thì UDOW lên 3%

DIA xuống 1% thì UDOW xuống 3%

Nếu DIA, SPY, QQQ, IWM rớt 33.33% trong một ngày, phải là rớt 33.33% trong một ngày thì coi như là UDOW, UPRO, TQQQ, URTY phá sản! Nhưng hơn 20 năm qua vẫn chưa xảy ra nhưng không ai biết trước được tương lai như chiến tranh với China, Nga hay hạt nhân... các bạn à!

Có 3 khủng hoảng gần đây: (9/11, dotcom 2008, Covid-19 2019) mà nó vẫn còn sống tới hôm nay, có nghĩa là sự cố sập chợ 33.33% trong một ngày là rất hiếm.

Ngoài ETF 3x bull ra còn có những ETF 1x, 2x bull an toàn hơn nhưng vẫn đầu tư theo cách trên bằng cách lựa chọn những con stocks tốt nhất của thuộc 4 chợ trên, mỗi ETF có mức độ an toàn khác nhau tuỳ thuộc vào stocks mà nó đang nắm giữ, có giá khác nhau tuỳ thuộc vào túi tiền của bạn. Mỗi ETF sẽ tính phí (maintenane fee) hàng năm nhưng số tiền này rất ít so với tiền lời mà nó mang lại.

Ngoại trừ bạn chuyên trade về ETFs, Mục đầu tư (porfolio) của bạn không nên dành hết 100% để mua ETFs mà phải đa dạng hoá tất cả các ngành (sector) công nghiệp như năng lượng (energy sector), công nghệ (tech sector), y tế, dược, tiêu dùng (bán lẻ như chợ, cửa hàng tiện dụng..), du lịch (nhà hàng, vui chơi, giải trí, rạp hát), nói chung là mỗi thứ một ít để đề phòng rủi ro. Thí dụ nếu có chiến tranh những mãng khác có thể rớt nhưng những con stocks trong ngành công nghiệp quốc phòng, dầu khí, vũ khí, dịch vụ phục vụ cho chiến tranh sẽ đi lên để cứu lấy nguyên cái portfolio.

Thuật ngữ “all-in” là dùng để chỉ bạn chơi lớn đem hết tiền mua một con stock vì nghe đồn nó lên.

Đây là cách bỏ đầu tư bỏ hết trứng vào một giỏ (all eggs in one basket), liều ăn nhiều, cách làm cho những người đam mê mạo hiểm, không đủ kiên nhẫn trong đầu tư hoặc họ vô tình biết được bí mật của công ty đó. Mình nói là bí mật chứ không phải tin đồn bí mật lan trên Facebook nhé. Đã lên Facebook rồi thì không còn gì là bí mật nữa. Cách làm này có thể thành công một hai lần hoặc nhiều lần cho đến khi mình được một số vốn nhất định xong một phút bốc đồng all-in hết luôn một stock rồi mất đến 80%. Bạn mắc phải sai lầm do lòng tham vì không đầu tư theo nguyên tắc và kỷ luật. Lúc đó xin hãy đừng tuyệt vọng mà hãy nhớ quay đầu là bờ đừng đi ra đảo. Dừng lại kiểm điểm chính mình. Khi nào còn hơi thở, còn 50% vốn hay còn vài trăm thì còn gầy dựng lại từ đầu được. Lo cho tinh thần đừng suy sụp để ảnh hưởng đến bản thân và gia đình trước khi lo cho cái portfolio. Có ai đã gặp qua hoàn cảnh này chưa nè?

Market có thưởng xứng đáng cho những nhà đầu tư có kiến thức, kiên nhẫn, kỷ luật, nguyên tắc, biết tìm hiểu 3-4 lần trước khi mua. Nhưng market cũng nghiêm khắc trừng phạt những nhà đầu tư vô lối. Bao nhiêu người tan nhà nát cửa, quyên sinh vì chứng khoán. Làm sao để con quỷ ghiền chứng khoán nhập vô vừa đủ để bạn có máu đam mê và tìm hiểu để đầu tư. Đừng để bị nó nhập 100% để rồi mình mất tất cả: tiền, bản thân, gia đình, bạn bè...suốt ngày nhìn phone, ngại tiếp xúc, yêu màu xanh lá cây, sợ màu đỏ máu me, rạo rực lúc về sáng, thích trầm tư khi hoàng hôn buông xuống chợ đóng cửa, ghét ngày nghỉ và ngày lễ vì market close... hello? bạn có còn là con người không nè?

Market lúc nào cũng còn đó, con stocks vẫn sẽ xanh đỏ, lên xuống mỗi ngày như bản chất của nó, cơ hội kiếm nhiều tiền vẫn còn đó, nhưng đừng để khi lúc có thật nhiều tiền là lúc mất tất cả. Bạn Crash trước market thì tội lắm. Newbie có ai trải qua chưa nè?

Đọc xong bài này thì bạn có thể tự rút ra kết luận về sự khác biệt giữa đầu tư vào:

1. các công ty riêng lẻ (APPLE, TESLA, ...) -  medium risk, medium return;

2. hay 4 chợ chính (DIA, SPY, QQQ, IWM) - low risk, low return;

3. hay các nhóm công ty thông qua quỹ ETFs UDOW, UPRO, TQQQ, URTY (high risk, high return).

Lưu ý: bài viết chỉ có tính tương đối. Người viết không phải là chuyên gia/giảng dạy hay tư vấn tài chính. Đơn thuần là tay ngang tổng hợp từ kiến thức và các nguồn khác nhau mục đích giúp cho các newbie biết thêm chút nào thì vững thêm về đầu tư chút ấy. Rất nhiều sai xót xin các bạn cứ góp ý.

Nếu có trùng ý tưởng hay bạn cho là “đạo” bài viết, “copy and paste” của ai thì xin bỏ qua vì mục đích học hỏi không vụ lợi. Công lao của các anh chị là nghiệp lành, dù có ghi nhận hay không có ghi nhận cũng sẽ kết thành quả lành cho mai sau.

Mình xin tri ân các anh chị đi trước, mỗi người viết một chút mình ghi nhớ và tổng hợp lại nên nhiều quá không ghi tên các anh chị xuống. Mong Các anh chị rộng lượng lần nữa bỏ qua cho.

Các bạn xin cứ tự nhiên chia sẽ không cần ghi tên hay xin phép chi. Người Việt trước tiên nên vì người Việt bạn nhé.

Happy Learning!

Phi Lê

https://www.facebook.com/groups/796290487601553/permalink/876255029605098